«تونی بلر» که معتقد است ولادیمیر پوتین، آفریقا را به عنوان دومین مرز پس از شرق اروپا برای محاصره اروپای غربی قلمداد می‌کند، ضمن مقاله‌ای که در روزنامه تلگراف نوشت، خواستار حضور جدی‌تر غرب در قاره سیاه شده و تأکید می‌کند: غرب به راهبرد گسترده‌تری برای مقاومت در برابر روسیه با ارائه حمایت از قاره آفریقا نیاز دارد. هشدار بلر در حالی است که این روزها ایالات متحده نیز با هدف مقابله با چین در آفریقا، ضمن برگزاری نشست جو بایدن با سران این قاره از سرمایه گذاری ۳۵۰ میلیارد دلاری با هدف نفوذ اقتصادی پکن در این جغرافیا خبر داده است.
این نشانه‌ها از شعله ور شدن آتش یک رقابت سخت غربی – روسی – چینی بر سر آفریقا حکایت دارد. دکتر امیر موسوی، رایزن فرهنگی پیشین جمهوری اسلامی ایران در الجزایر در گفت‌وگو با قدس ضمن بیان این نکته، گفت: رقابت‌ها میان سه ضلع مذکور هر چند دیرینه بوده، اما جنگ اوکراین بر دامنه آن افزوده است. وی عنوان کرد: تقریباً از دهه ۱۹۹۰ چین به همراه روسیه وارد عرصه اقتصادی و تجاری آفریقا شد. آمریکایی‌ها به صورت دیرینه وارد میدان شده بودند و در پروژه‌های منحصر به فرد و استراتژیک نظامی، اقتصادی و حتی فرهنگی ورود داشتند. روسیه و چین در الجزایر از زمان «هواری بومدین» رئیس جمهور مفقود الجزایر قراردادهای راهبردی نظامی امضا کردند و چینی‌ها با سودان ضمن امضای قراردادهای اقتصادی با عمرالبشیر در سال ۸۹ پروژه‌های نفتی را برعهده گرفتند. همچنین حضور مسکو در سودان جنوبی و اتیوپی ریشه‌دار است و در مصر هم این مسئله دیده می‌شود.
موسوی در مورد چرایی اهمیت قاره سیاه در رقابت میان ابرقدرت‌ها تشریح کرد: آفریقا چند خصوصیت برجسته دارد که توجه کشورهای بزرگ را به خود جلب کرده است. موقعیت استراتژیک، بکر و دست نخورده و منابع سرشار معدنی از جمله اورانیوم، طلا و مس در این رقابت بسیار مهم است. به‌طور نمونه اورانیوم در غرب سودان یافت شده است و به اعتقاد بسیاری جنگ دارفور با تحریک غرب به‌دلیل وجود اورانیوم و طلا در این منطقه است. الجزایر، نیجریه، آفریقای جنوبی و کنیا هم دارای منابع شناخته شده بسیاری هستند و این مسئله رقابت سوداگرانه بر سر آفریقا را به دنبال داشته است.
اما این روزها بحث رقابت نظامی در آفریقا هم مطرح است و پایگاه نظامی چین در جیبوتی و تحرکات روسیه در مالی و بورکینوفاسو پس اخراج فرانسه از این کشورها نمود این مسئله است. ولی اینکه غرب با پیشینه سیاه استعماری خود نفوذ در آفریقا را در رقابت با چین و روسیه حفظ کند، نکته‌ای مهم است.
این تحلیلگر مسائل بین‌الملل با اشاره به این مسئله می‌گوید: یکی از تفاوت‌ها و البته امتیازات نوع حضور روسیه و چین در آفریقا با حضور آمریکا، فرانسه، انگلیس و به‌طور کلی غربی‌هاست. مسکو و پکن با ابزار اقتصاد درصدد ورود به این جغرافیا بوده و البته مهم‌تر اینکه دخالت در امور سیاسی کشور میزبان نمی‌کنند. دول آفریقایی هم به این نتیجه رسیدند همکاری با شرق به نفع پایداری سیاسی و ایجاد اشتغال برای مردمان خودشان است؛ بنابراین برای جلوگیری از مهاجرت و با توجه به تجربه تلخ دوره استعمار، به شرق روی آورده‌اند. در حال حاضر چینی‌ها علاوه بر سرمایه‌گذاری هنگفت در عرصه کشف و استخراج نفت، گسترش خدمات عمومی و اجتماعی یعنی ساخت بیمارستان‌ها، جاده‌ها، مدارس و سدسازی را دنبال می‌کنند. همین مسائل طی دو دهه گذشته زمینه خوبی برای نفوذ دو کشور در آفریقا فراهم کرده، مسئله‌ای که چالشی مهم برای آمریکا و اروپا محسوب شده و آن‌ها قطعاً برای مهار این مسئله از هیچ کاری دریغ نخواهند کرد.

خبرنگار: زینب اصغریان